نکات مهم در انتخاب زمین مناسب برای کاشت خرما

خرما میوه‌ای ارزشمند، خوشمزه و پرخاصیت است که در رژیم غذایی جایگاه ویژه‌ای دارد. خرما از درختان بومی ایران است و باغات بسیار وسیع را به‌خصوص در جنوب کشور به خود اختصاص می‌دهد. خرما گونه‌های بسیار مختلفی دارد و هر کدام از ویژگی‌های منحصربه‌فرد برخوردار هستند. انتخاب زمین مناسب برای کاشت خرما از اهمیت بالایی برخوردار است و تاثیر زیادی در رشد و محصول دهی این گیاه دارد. این مقاله به بررسی نکات مهم در انتخاب زمین مناسب برای کاشت خرما می‌پردازد.

خرما از محبوب‌ترین میوه‌هایی است که توسط درخت نخل حاصل می‌شود و به شکل‌ خرمای خشک و رطب وجود دارد. مواد مغذی خرما بسیار فراوان هستند و برای حفظ سلامتی و درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید است. خرما سرشار از ویتامین، فیبر، کربوهیدرات، پتاسیم، منیزیم و سایر مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها است و از محبوب‌ترین گزینه‌ها در رژیم غذایی افراد به‌ویژه ورزشکاران به شمار می‌رود.

یکی از نکات مهم کاشت خرما انتخاب زمین مناسب است که تاثیر زیادی در افزایش عملکرد و کیفیت نخل دارد. زمینی که برای کاشت خرما انتخاب می‌کنید باید از بافت مناسب برخوردار باشد و به خوبی زهکشی شده باشد. این میوه در مناطق گرمسیری و خشک کشور به خوبی رشد می‌کند و نمی‌توان در هر منطقه‌ای اقدام به کشت آن کرد. با توجه به اینکه خرما ارقام متفاوتی دارد در شرایط محیطی مختلف می‌توانند رشد کنند؛ اما اغلب باید در مناطق گرمسیر مانند جنوب کشور کشت و پرورش یابند.

شرایط آب و هوایی یکی از مهمترین فاکتورها برای انتخاب زمین مناسب جهت کشت خرما است و باید به آب کافی دسترسی داشته باشد. مساحت زمین و بافت خاک از دیگر نکات مهمی هستند که در انتخاب زمین باید مدنظر قرار دهید. خرما از گیاهان مقاوم و کم‌توقع به شمار می‌رود و در انواع خاک‌های دارای زهکشی قابلیت رشد دارد. در ادامه به طور مفصل درباره خاک مناسب برای کشت خرما صحبت خواهیم کرد.

برای کاشت خرما باید شرایطی را مهیا کرد تا حداکثر عملکرد را داشته باشد و میوه‌های باکیفیت بتوان از آن به دست آورد.

انتخاب خاک مناسب یکی از شرایط کاشت خرما است که اهمیت فوق‌العاده بالایی دارد. همانطور که گفته شد درخت خرما از درختان کم‌توقع است و در اغلب خاک‌ها از خاک‌های شنی خالص گرفته تا خاک‌های سنگین که نیازهای گیاه را برای استقرار فراهم می‌کنند کشت می‌شود. خاک باید مواد معدنی و آب موردنیاز درخت را تامین کند و از زهکشی خوبی برخوردار باشد. نفوذپذیر بودن خاک نسبت به آب از نکات مهم است و شرایط رشد را برای گیاه به وجود می‌آورد.

برخی از خاک‌ها مانند خاک‌های رسی سنگین و خاک‌های شنی که فاقد مواد غذایی هستند برای کاشت خرما مناسب نخواهند بود. خاک‌های شور نیز گزینه مناسبی برای کشت خرما نیستند و باعث کاهش رشد و نمو گیاه می‌شوند. حتی در برخی موارد ممکن است شوری بیش از حد خاک باعث مرگ نخل شود. البته نخل خرما از مقاوم‌ترین گیاهان در برابر شوری است؛ ولی نباید میزان آن بیش از حد باشد. چنین عاملی باعث می‌شود نمک در بافت‌های گیاهی تجمع پیدا کند و بافت‌ها مانند برگ‌ها دچار سوختگی شوند. نخل خرما در خاک 16 دسی زیمنس بر متر قادر به تولید محصول می‌باشد. در خاکی با شوری 4 دسی زیمنس بر متر و شوری آب 7/2 تولید محصول خرما 100 درصد خواهد داشت و با شوری خاک 18 و شوری آب 12 تولید خرما حدودا 50 درصد می‌شود. اگر میزان شوری خاک بیشتر از 4 باشد لازم است آب‌شویی خاک انجام بشود. بهتر است خاکی که انتخاب می‌کنید خاکی عمیق، زهکش‎‌دار، غنی از مواد آلی، با قدرت نگهداری آب کافی و از درصد تخلخل پایین برخوردار باشد.

یکی از بهترین ویژگی‌های درختان خرما مقاومت بالای آن نسبت به نور شدید خورشید است. این درختان بسیار آفتاب‌دوست هستند و هر چه نور بیشتری دریافت کنند از عملکرد مطلوب‌تری برخوردار خواهند بود. مکانی که انتخاب می‌کنید حتماً باید به طور کامل به نور دسترسی داشته باشد. البته از آنجایی که خرما در نواحی خشک و نیمه‌خشک رشد می‌کند چنین شرایطی برای آن مهیا خواهد بود. دمای مناسب برای رشد گیاه خرما از دیگر نکات مهمی است که باغداران باید به آن توجه کنند. دمای ۲۵ الی ۳۲ درجه سانتیگراد بهترین دما برای رشد مطلوب گیاه خرما است.

در دمای ۱۸ الی ۲۵ درجه سانتیگراد میوه دهی خرما انجام می‌شود. هر چقدر که درختان خرما در محیط گرم و خشک مقاوم هستند در برابر سرما مقاومت پایینی دارند و در دمای منفی ۷ درجه سانتیگراد برگ‌های آنها از بین می‌رود. همچنین در صورتی که دمای هوا به منفی ۱۲ الی منفی ۱۵ درجه سانتیگراد برسد ریشه نخل از بین خواهد رفت. توجه داشته باشید گرمای بسیار شدید باعث تبخیر و تعرق درخت نخل می‌شود و آن را با بحران کم‌آبی مواجه می‌کند. آفتاب بسیار تند می‌تواند به درختان خرما خسارت وارد کند و برای جلوگیری از این اتفاق باید رطوبت موردنیاز زمین را تامین کنید.

مقاومت گیاه خرما در برابر خشکی و کم‌آبی از ویژگی‌های مهم آن به شمار می‌رود و برای همین مناسب کشت و پرورش در مناطق خشک و گرمسیری است. با این حال گیاه برای رشد و کیفیت مطلوب به آبیاری و رطوبت مناسب نیاز دارد. عواملی مانند نوع رقم و سن نهال تعیین‌کننده میزان آب موردنیاز نخل خرما هستند. هر یک کیلوگرم خرما به ۲ مترمکعب آب احتیاج دارد. پس از کاشت نهال خرما در ماه اول باید هر یک روز در میان آن را آبیاری کرد. در ماه دوم نیز دو روز در میان و در ماه سوم هر سه روز در میان درختان نخل باید آبیاری شوند. پس از گذشت سه ماه درختان نخل هفته‌ای یک مرتبه آبیاری خواهند شد و در زمستان هر ۱۰ روز یکبار کافی است.

آبیاری در درختان بارور متفاوت است و در زمستان هر ۲۰ الی ۳۰ روز یک بار و در تابستان هر ۴ الی ۷ روز یک بار باید آبیاری شوند. در درختان بارده زمان مناسب آبیاری در تابستان جهت جلوگیری از ریزش به خصوص در ماه‌های تیر و مرداد شب هنگام است. اگر نهال‌ها را در خاک‌های سنگین کاشتید در زمستان هر ۳۰ الی ۴۵ روز یک بار و تابستان ۷ الی ۱۲ روز یک بار باید به آبیاری آنها بپردازید. کاشت خرما در مناطقی که از بارندگی‌های زمستانه برخوردار است بسیار مطلوب بوده و حتی می‌تواند مقداری از نمک خاک را شسته و از بین ببرد. توجه داشته باشید میزان آبیاری درختان خرما نباید بیش از حد صورت بگیرد؛ زیرا باعث پوسیدگی ریشه و از بین رفتن درخت نخل می‌شوند. قبل از احداث باغ و کاشت نهال‌های خرما زمین را تسطیح و دو الی سه مرتبه آن را آبیاری غرقابی کنید.

فراهم کردن رطوبت نسبی برای درختان خرما نیز تاثیر مثبتی بر رشد و نمو آن دارد. پایین بودن رطوبت زمینه را برای حمله آفات خرما مانند حشرات و کنه‌ها فراهم می‌کند؛ ولی از بیماری‌های قارچی در امان خواهند ماند. تاثیر رطوبت بر کیفیت خرما در دوران بلوغ اهمیت زیادی دارد. بالا بودن رطوبت در دوران بلوغ باعث ایجاد ترک در میوه‌های خرما می‌شود و ارزش تجاری و اقتصادی آنها از بین خواهد رفت. هنگام میوه دهی درخت خرما در صورت رطوبت بالا میوه‌ها نرم و چسبناک می‌شوند و اگر رطوبت پایین باشد میوه‌ها خشک خواهند شد.

تولید خرما در ایران به هزاران سال پیش برمی‌گردد و این میوه به‌عنوان دومین محصول باغی کشور شناخته می‌شود. به طور میانگین سالانه حدود یک میلیون تن خرما توسط نخلستان‌ها در استان‌های جنوبی تولید می‌شود. استان‌های کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در کشور هستند و علاوه بر آن در ۱۰ استان دیگر به کشت خرما پرداخته می‌شود. از بین ۳۰۰۰ رقم خرما در دنیا حدود ۴۰۰ رقم آن به ایران تعلق دارد که مهمترین آنها شامل گونه‌های خرمای استعمران، مضافتی، زاهدی، کبکاب،پیارم و مجول هستند. مهمترین مناطق ایران برای کاشت خرما عبارتند از:

کرمان از مهمترین تولیدکنندگان خرما در کشور است و خرمای مضافتی به‌عنوان مهمترین گونه کشت شده در این استان شناخته می‌شود. بیشتر خرماهای مضافتی در بم کشت می‌شوند و از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند. جیرفت، بم، شهداد و کهنوج از مهم‌ترین مناطق کشت و برداشت خرما در استان کرمان هستند.

این استان از شرایط آب و هوایی و خاک مناسب برای رشد خرما برخوردار است و سالانه حجم انبوهی از میوه خرما را تولید و برداشت می‌کند. جهرم، لارستان، فیروزآباد، داراب، لامرد، کازرون، فراشبند و قیروکارزین از مهمترین مناطق استان فارس هستند که بخش زیادی از نخلستان‌های جنوب کشور را به خود اختصاص می‌دهند.

میوه خرما در استان بوشهر اهمیت زیادی دارد به طوری که مردم روزانه به مصرف آن می‌پردازند. استان بوشهر نیز سهم بالایی در تولید و برداشت خرما دارد و محصولات خود را به بسیاری از کشورهای دنیا صادر می‌کند. تنگستان، دشتستان، جم و دشتی از مهمترین مناطق کشت خرما در استان بوشهر هستند.

هوای گرم و خشک سیستان و بلوچستان شرایط بسیار مطلوبی برای کشت و برداشت گیاهان خرما به وجود آورده است. سراوان، نیک‌شهر و ایرانشهر از مهمترین شهرهای استان سیستان و بلوچستان برای کاشت و برداشت خرما هستند. این استان به دلیل هم مرز بودن با کشورهای پاکستان و افغانستان بسیاری از محصولات خود را صادر می‌کند.

استان خوزستان نیز از اقلیم مناسبی برای کشت و پرورش خرما برخوردار است و به دلیل هم مرز بودن با کشور عراق دارای پتانسیل صادرات است. بهبهان، خرمشهر، آبادان، اهواز و شادگان بیشترین نخلستان‌های استان خوزستان را به خود اختصاص می‌دهند و خرمای فوق‌العاده باکیفیتی تولید می‌کنند.

استان هرمزگان به دلیل تولید ارقام پیارم و مجول به‌عنوان گران‌ترین ارقام خرمای ایران از اهمیت ویژه برخوردار است. این ارقام بسیار لذیذ و باکیفیت است و به بسیاری از کشورها صادر می‌شوند. جاسک، بندرعباس، میناب، هرمز، کیش، جزایر قشم، ابوموسی، فین، سیری، سیاهو، گاوبندی، مناطق حاجی‌آباد، مناطق رودان و هشت بندی، دامنه‌های بشاگرد و بستان از مهم‌ترین مناطق استان هرمزگان هستند که سهم زیادی از تولید سالانه خرما را به خود اختصاص می‌دهند.

پس از انتخاب زمین کاشت خرما باید طبق مراحل زیر به آماده‌سازی زمین پرداخته شود:

در اولین مرحله از آماده‌سازی زمین برای کاشت خرما باید آن را از گیاهان بیمار و آلوده پاکسازی کنید. علاوه بر آن اگر تنه درختان از قبل باقی‌مانده و کاشت خرما را با مشکل مواجه می‌کنند باید از بین بروند. هنگام شخم‌زنی گیاهان باقیمانده از بین خواهند رفت و زمینه برای انتقال آفات و بیماری به گیاهان جدید به وجود نخواهد آمد.

زمین نباید هیچ گونه پستی و بلندی داشته باشد و باید کاملاً صاف و یکدست باشد. در صورتی که پاکسازی زمین به درستی انجام شده باشد و آن را شخم زده باشید زمین صاف خواهد شد و نیازی نیست از نقشه توپوگرافی استفاده کنید.

در صورت فقیر بودن خاک و یا شوری بیش از حد آن از مواد آلی کمپوست شده و اصلاح‌کننده‌های خاک استفاده کنید. در این صورت ظرفیت نگهداری آب توسط خاک افزایش پیدا می‌کند.

از سیستم‌های مختلف مانند آبیاری سطحی، آبیاری نیمه سطحی و آبیاری تحت‌فشار برای باغ خرما می‌توانید استفاده کنید که انتخاب آنها بستگی به شرایط آب و هوایی منطقه و بودجه اقتصادی شما دارد. برای جلوگیری از رویش علف‌های هرز در باغ کانال‌ها و شیارهای آبیاری را در جای درست و سطح مناسب ایجاد کنید.

آبیاری غرقابی سنگین: برای احداث باغ خرما و آماده‌سازی زمین نیاز است ۲ الی ۳ مرتبه آبیاری غرقابی سنگین انجام دهید.

کاشت گیاهان زراعی: اگر درصد شوری خاک زیاد باشد در فواصل بین درختان گیاهان زراعی بکارید که متحمل شوری هستند و نمک را به خود جذب می‌کنند.

مرزبندی: این مرحله را می‌توانید قبل از شخم‌زنی زمین و شروع باران‌های شدید انجام دهید. با ایجاد مرزبندی مناسب اطراف درختان از حرکت نمک به سمت ریشه گیاه جلوگیری می‌شود.

در مقاله آموزشی امروز به بررسی و توضیح انتخاب زمین مناسب خرما و شرایط کاشت این گیاه پرداختیم. خرما از میوه‌های ارزشمند محسوب می‌شود که دارای ارزش تجاری بسیار بالا است و با مدیریت اصولی می‌توان به سوددهی بسیار بالایی دست پیدا کرد. کاشت و پرورش خرما نیازمند صبر و مراقبت است و کارشناسان متخصص باغبون شما را در این امر یاری می‌کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر جهت کاشت خرما، روش تشخیص آفات خرما و راهکارهای مناسب برای مقابله با آنها هم اکنون از طریق اپ و سایت باغبون با ما در ارتباط باشید.

درخت خرما از درختان کم‌توقع است و در اغلب خاک‌ها از خاک‌های شنی خالص گرفته تا خاک‌های سنگین که نیازهای گیاه را برای استقرار فراهم می‌کنند کشت می‌شود.

بهترین زمان برای کاشت خرما فصل بهار و اوایل فصل تابستان است.

دمای ۲۵ الی ۳۲ درجه سانتیگراد بهترین دما برای رشد مطلوب گیاه خرما است.

بالا بودن رطوبت در دوران بلوغ باعث ایجاد برش و شکاف در میوه‌های خرما می‌شود و ارزش تجاری و اقتصادی آنها از بین خواهد رفت.