بیماری‌ها و آفات پیاز + راه‌های مقابله و درمان
پیاز از مواد گیاهی پرمصرف در آشپزی به شمار می‌رود که به میزان گسترده‌ای در ایران کشت و برداشت می‌شود. پیاز گونه‌های مختلفی دارد که شامل پیاز قرمز، سفید و زرد هستند و کاربرد هر کدام متفاوت است. متاسفانه کشاورزان و باغداران در حین کاشت و پرورش پیاز با مشکلاتی مانند حمله آفات و بیماری‌ها مواجه می‌شوند و ممکن است خسارات زیادی ببینند. در مقاله امروز قصد داریم شما را با بیماری‌ها و آفات پیاز و راه‌های کنترل و درمان هر یک آشنا کنیم.
مهمترین آفاتی که به پیاز حمله می‌کنند عبارتند از:
از مهمترین آفات پیاز که در بسیاری از استان‌های کشور مانند اصفهان، مازندران، هرمزگان، کرمان و... ظاهر می‌شود کرم طوقه بر است. این حشره علاوه بر پیاز به بسیاری از گیاهان زراعی حمله می‌کند و اغلب به رنگ خاکستری و سیاه دیده می‌شود و روی بدن خود یک نوار نازک نامشخص دارد. این حشره زمانی که کامل شده و تبدیل به پروانه می‌شود دارای بال‌هایی با ۴۰ تا ۵۰ میلیمتر عرض است.
لاروها برای تغذیه به علف‌های هرز حمله می‌کنند و پس از کاشت بهاره پیازها که علف‌ها از بین می‌روند و محصولات سبز می‌شوند مورد حمله مستقیم لاروها قرار می‌گیرند و در برگ پیاز سوراخ‌های ریز و نامنظمی به وجود می‌آورند. لاروهای بزرگتر نیز به طوقه حمله می کنند و بخش‌های جوان گیاه را از بین می‌برند. در صورتی که لاروها از بین نروند و جمعیت آنها بیشتر شود ممکن است باعث قطع کامل ساقه و در نتیجه مرگ گیاه شوند که ازجمله راه‌های تشخیص آفات است. همچنین پژمردگی لکه‌ای بوته‌ها و خشک شدن بوته‌ها از مهمترین نشانه‌های این آفت هستند.
برای کنترل و پیشگیری از حمله این آفت ابتدا اقدام به از بین بردن لاروهای داخل خاک کنید و به این ترتیب زمین را به طور عمیق شخم بزنید. کنترل و وجین علف‌های هرز در بهار و استفاده از حشره‌کش تبوفنوزاید از دیگر راه‌های مبارزه با این آفت هستند.
راب نوعی جانور خاکستری رنگ با طول ۳۰ الی ۴۰ میلیمتر است که در گلخانه‌های مرطوب دیده می‌شود. این آفت در اکثر روزهای سال به‌خصوص اوایل بهار و پاییز که رطوبت بیشتر است به جمعیت بالایی می‌رسد. راب گلخانه‌ای هنگام شب فعالیت می‌کند و نوارهای نقره‌ای رنگ از خود در سطح زمین به جای می‌گذارد که هنگام ر وز قابل تشخیص هستند. راب گلخانه‌ای به‌عنوان آفت برگ پیاز شناخته می‌شود؛ زیرا از برگ‌ها تغذیه می‌کند.
راه‌های کنترل و مبارزه با راب استفاده از سبوس برنج و گندم در مسیر عبور آفت، استفاده از پودر سیلیس و ریختن خاکستر بین ردیف‌های کشت هستند. در صورت جمعیت بالای این آفت از متالدهید در فصل بهار و پاییز برای کنترل شیمیایی استفاده کنید.
از دیگر آفات بوته پیاز شته را می‌توان نام برد که به رنگ سبز مایل به قهوه‌ای دیده می‌شود و شاخک آن بزرگتر از طول بدنش است. شته پیاز علاوه بر این که نوعی آفت مهم است می‌تواند عامل آلودگی گیاه در فصل بهار باشد و موجب خسارت گردد. شته هنگام زمستان در انبار زندگی می‌کند و روی محصولات زراعی و گیاهان علفی قرار می‌گیرد و امکان مشاهده کلونی‌های آن به طور زنده در فصل زمستان وجود دارد. شته از شیره گیاه تغذیه می‌کند و باعث کوتولگی بوته، زردی و پیچ یدگی برگ‌ها می‌شود.
برای کنترل و جلوگیری از خسارات وارده توسط این آفت بهداشت زراعی را رعایت کنید و علف‌های هرز را کنترل نمایید. در صورت افزایش تعداد شته‌ها از مواد شیمیایی مانند پیریمیکارب، فلونیکامید، کنفیدور و پیمتروزین استفاده کنید.
علاوه بر انواع آفات برخی بیشترین خسارت را وارد می کنند که عبارتنداز:
تریپس از مهمترین و اصلی‌ترین آفات پیاز به شمار می‌رود که در تمام نقاط کشور وجود دارد. این حشره ۰.۹ میلیمتر طول دارد و به رنگ خاکستری روشن یا تیره دیده می‌شود. تریپس نر فاقد بال است و تریپس ماده دو جفت بال کشیده و باریک دارد. جمعیت این حشره در شرایط گرم و خشک بیشتر می‌شود و خسارت زیادی به بار می‌آورد.
تریپس‌ها لای برگ‌هایپیاز پنهان می‌شوند و از سلول‌های پارانشیم آنها تغذیه می‌کنند که موجب از بین رفتن کلروفیل برگ می‌شوند. همچنین از شیره گیاهی تغذیه کرده و اگر جمعیتشان افزایش یابد به سمت نوک برگ‌ها جهت تغذیه حرکت می‌کنند. به وجود آمدن نقاط نقره‌ای رنگ روی برگ، بدشکلی و پیچش نوک برگ‌ها، انتقال ویروس‌های گیاهی و تاخیر در رشد بوته‌های پیاز از علائم خسارت تریپس هستند.
برای پیشگیری و کنترل خسارات وارده توسط تریپس راه‌های گوناگونی وجود دارد که شامل کاشت زودهنگام، شخم زدن عمیق خاک، استفاده از ارقام مقاوم و سالم، از بین بردن علف‌های هرز، استفاده از دشمنان طبیعی مثل سن‌های شکارگر و مبارزه شیمیایی با سموم مانند افوریا، آکتارا، استینگر و پروفنوفوس هستند.
از دیگر آفاتی که به پیاز خسارت زیادی وارد می‌کند مگس پیاز است، این حشره شبیه به مگس خانگی بوده و حدود ۶ میلیمتر طول دارد. لاروهای آن سفید و استوانه‌ای شکل هستند و به بذر گیاه خسارت می‌زنند. مگس پیاز در شمال کشور، تهران، اصفهان و برخی از دیگر نقاط کشور ظاهر می‌شود و علاوه بر پیاز به گیاهان دیگر مانند سیب زمینی حمله می‌کند.
آسیب به بذرهای گیاه قبل از جوانه زدن بخشی از خسارت‌های این حشره هستند که به موجب آن گیاهچه‌ها ضعیف می‌شوند. همچنین لاروها برای تغذیه به پیاز و ریشه‌های جوان حمله می‌کنند. سوراخ کردن ساقه‌ها در زیر خاک و پیازها توسط لاروهای کوچک، زردی و پژمرده شدن برگ‌ها، فراهم شدن بستر برای حمله قارچ‌ها و باکتری‌های مولد پوسیدگی از علائم خسارت این حشره هستند.
برای پیشگیری و کنترل مگس پیاز در پایان فصل زمین را به طور عمیق شخم بزنید و علف‌های هرز را از بین ببرید. کاشت دیرهنگام، استفاده از روش طعمه‌گذاری و سموم شیمیایی از دیگر راه‌های کنترل این آفت محسوب می‌شوند.
علاوه بر آفات نام برده شده بیماری هایی پیاز را درگیر می کنند که عبارتنداز:
عامل این بیماری قارچ‌های B. allii، Botrytis squamosal و B. cinerae هستند که در صورت تهویه نامناسب به وجود می‌آیند. این بیماری پیازهای سفید رنگ را بیشتر مبتلا می‌کند چرا که نسبت به گونه‌های دیگر بافت‌های آبدار بیشتری دارند. طی این بیماری پیاز به رنگ خاکستری در می‌آید و پوسیدگی‌های عمیق قهوه‌ای رنگ در آن دیده می‌شود. البته هر یک از قارچ‌های ذکر شده علائم مشخصی بر روی پیاز به وجود می‌آورند، برای مثال قارچ B. allii با حمله به غده پیاز لکه‌های سیاه و ریز روی آن ایجاد می‌کند. قارچ‌های دیگر به شکل لکه‌های قهوه‌ای و سوخته در می‌آیند و محصول را از بین می‌برند.
ایجاد تناوب در کاشت با صیفی‌جات دیگر، استفاده از بذر مرغوب و سالم و عدم استفاده از پیازهای آلوده از راه‌های کنترل و درمان بیماری پوسیدگی خاکستری هستند. یک ماه قبل از آن که پیازها را برداشت کنید آبیاری را متوقف نمایید و قبل از انبار کردن برگ محصولات را خشک و جدا کنید. استفاده از سم دی تیو کاربامات از دیگر روش‌های جلوگیری رشد قارچ‌های مذکور است.
قارچ Pyrenochaeta terrestris به‌عنوان عامل بیماری ریشه سرخ پیاز معرفی می‌شود و از مهمترین علائم آن ریشه‌زایی مدام است. پس از آلوده شدن گیاه به این بیماری ریشه‌ها به رنگ صورتی در می‌آیند و سپس به قرمز و قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند. بالغ شدن زودرس، اندازه کوچک و بدفرم شدن پیاز از مهمترین علائم بیماری هستند. همچنین رشد بوته‌های هوایی کند شده و به‌مرور زرد و خراب می‌گردند.
رعایت نکات بهداشتی و قرنطینه، استفاده از ابزار کشاورزی سالم و عدم استفاده از خاک و آب آلوده برای کنترل و جلوگیری از این بیماری موثر هستند. آبیاری یکنواخت و حفظ رطوبت کافی خاک کمک می‌کنند شرایط مناسب برای رشد قارچ به وجود نیاید. همچنین توصیه می‌شود جهت کاشت پیاز از کاشت متناوب جو و گندم استفاده کنید.
از بیماری‌های رایج پیاز در مناطق مرطوب و خنک بیماری سفیدک داخلی یا دروغی پیاز است. قارچ Pernospora destructor عامل بیماری سفیدک داخلی پیاز است. در شرایطی که دمای روزانه کمتر از ۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی شبانه بالای ۹۰ درصد باشد زمینه برای رشد قارچ به وجود می‌آید. این بیماری در ابتدا به شکل لکه‌هایی در برگ های مسن با رنگ سفید متمایل به خاکستری ظاهر می‌شود و در ادامه برگ‌های جوان را نیز آلوده می‌کند. به‌تدریج برگ‌ها زرد و خشک می‌شوند و ممکن است بریزند.
سفیدک داخلی با خسارت زیادی همراه است که برای جلوگیری از آن باید از بذرهای مرغوب سالم و مقاوم استفاده شود. در صورت آلوده شدن بوته‌های پیاز از قارچ‌کش‌های داکونیل، اروگو، ریوالدوو اکسی کلرور مس استفاده کنید.
عامل بیماری پوسیدگی ریشه و طبق پیاز قارچ‌های Fusarium Oxysporum f.sp. cepae و Fusarium splani هستند. دمای ۲۵ الی ۳۵ درجه سانتیگراد بهترین شرایط برای رشد این قارچ‌ها هستند. زردی و پژمردگی برگ‌ها، پوسیده شدن ریشه و پوکی درون پیاز از علائم این بیماری به شمار می‌روند. این بیماری معمولاً هنگام انبار کردن محصولات به وجود می‌آید و زمینه را برای حمله سایر بیماری‌ها ایجاد می‌کند.
از بین بردن حشرات خاکزی، تناوب در مزارع یونجه کاشته شده، مصرف کافی از کود ازته، رعایت اصول بهداشتی و تهویه هنگام انبار از مهمترین اقدامات جهت کنترل و پیشگیری بیماری پوسیدگی ریشه و طبق پیاز محسوب می‌شوند.
از بیماری‌های باکتریایی پیاز می‌توان به بیماری لهیدگی اشاره کرد که عامل آن باکتری‌های Pectobacterium carotovorum pv. carotovorum و Dickeya chrysanthemi هستند. این بیماری در مناطق گرم که دما بین ۲۰ الی ۳۰ درجه است ایجاد می‌شود و از نشانه‌های آن می‌توان به پوسیدگی و نرم شدن پیاز اشاره کرد. پیازهایی که آفتاب‌سوخته هستند یا زخم دارند بیشتر مستعد این بیماری خواهند بود. همچنین ممکن است رنگ پیازهای آلوده به زرد مایل به قهوه‌ای یا خاکستری مایل به سفید تغییر کند و در نگاه اول آفتاب‌سوخته به نظر برسند. طی این بیماری فلس‌های پیاز نرم می‌شوند و با ترشح مایع آبکی بوی بسیار بدی از آنها متصاعد می‌گردد.
همانطور که گفته شد دما و رطوبت عامل به وجود آمدن این باکتری‌ها و بیماری هستند و برای کنترل آن باید دما و رطوبت انبار را تنظیم کنید. تا جای ممکن مانع از زخمی شدن پیازها شوید و آنها را به طور کاملا رسیده برداشت نمایید.
در بیماری نماتد روی جوانه و ساقه پیاز فرورفتگی و برآمدگی‌هایی به وجود می‌آیند و غده خشک و بدون آب می‌شود. علاوه بر آن میکروارگانیسم‌هایی مانند پوسیدگی نرم باعث سبک وزنی و پوسیدگی غده‌ها می‌شوند. ترک برداشتن لایه‌های خارجی غده، ریزش برگ‌های مسن و بدشکل و کوتاه شدن برگ‌های جوان از دیگر علائم بیماری نماتد ساقه و پیاز هستند.
برای پیشگیری و درمان بیماری نماتد ساقه و غده پیاز از تناوب زراعی و ارقام مقاوم استفاده کنید. همچنین اقدام به آفتاب دهی خاک کرده و جهت جلوگیری از انتقال نماتد و گسترش بیماری ادوات باغبانی را ضدعفونی کنید. در صورت نیاز با سم دیمتوات به کنترل شیمیایی مزارع بپردازید.
از جمله بیماری‌هایی که در اغلب مناطق گرم و خنک ایجاد می‌شود زنگ پیاز است. این بیماری علائم خود را در ابتدا با ایجاد لکه‌های تیره دایره‌ای شکل در طول برگ ظاهر می‌کند. در صورتی که بیماری گسترش پیدا کند لکه‌ها به نارنجی و سپس سیاه تغییر رنگ می‌دهند. جلوگیری از رشد برگ و مرگ و ریزش آنها از دیگر علائم خسارت بیماری زنگ پیاز هستند. امکان انتشار این بیماری توسط باد و آب وجود دارد و می‌تواند کل مزرعه را درگیر کند. گیاهانی که تحت شرایط تنش رشد کرده‌اند یا ضعیف هستند بیشتر مستعد این بیماری خواهند بود.
رعایت فاصله کشت از مناطق آلوده، از بین بردن علف‌های هرز، رعایت تناوب با محصولات زراعی، زهکشی مناسب خاک و استفاده از سموم شیمیایی مانند فولیکور از راه‌های مقابله و درمان بیماری زنگ پیاز به شمار می‌روند.
برای جلوگیری از بروز بیماری‌ها و آفات پیاز شرایط مناسبی را فراهم کنید و به راه‌های کنترل و درمان که در طول مقاله اشاره شده است توجه کنید. اپ و سایت باغبون با به کارگیری دانش نوین خود و بهره‌گیری از مشاورین متخصص خدمات خود مانند روش تشخیص آفت و راهکار جهت کنترل و درمان آنها را ارائه می‌دهد. کشاورزان و باغداران در این مجموعه می‌توانند با بهره‌مندی از روش‌های اصولی و تهیه انواع محصولات باغی و زراعی با بهترین کیفیت تجربه خوبی کسب کنند.
کوتولگی، تغییر شکل و تضعیف رشد گیاه.
تریپس پیاز و مگس پیاز.
کاشت زودهنگام، شخم زدن عمیق خاک، استفاده از ارقام مقاوم و سالم، از بین بردن علف‌های هرز، استفاده از دشمنان طبیعی مثل سن‌های شکارگر و مبارزه شیمیایی با سموم مانند افوریا، آکتارا، استینگر و پروفنفوس.
آبیاری یکنواخت و حفظ رطوبت کافی خاک کمک می‌کنند شرایط مناسب برای رشد قارچ به وجود نیاید.