بیماری‌ها و آفات خیار+ راه های مقابله و درمان

خیار از محصولاتی است که راندمان بالایی در تولید محصول دارد و کیفیت آن بسیار بالا است؛ بنابراین در ایران به طور چشمگیری کشت می‌شود. حمله آفات و بیماری‌ها از جمله مشکلاتی هستند که خیار را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث خسارت کمی و کیفی به این محصول می‌شوند. ظاهر خیار اهمیت زیادی در بازارپسندی آن دارد و کشاورزان باید با آفات و عوامل بیماری‌های محصول آشنا شوند. در مقاله امروز همراه ما باشید تا علاوه بر معرفی آفات و بیماری‌های خیار راه‌های مقابله و درمان هر یک را معرفی کنیم.

برخی از رایج ترین آفاتی که به گیاه خیار آسیب می رسانند عبارتند از:

از آفات مهم خیار به مگس مینوز (Liriomyza sativae) می‌توان اشاره کرد که بر روی سطح برگ دالان‌های سفید رنگ ایجاد می‌کند. در واقع لاروهای مینوز از برگ تغذیه می‌کنند و به دنبال آن دالان‌هایی روی سطح آن به وجود می‌آورند. در نتیجه فتوسنتز برگ کاهش پیدا می‌کند و به‌تدریج می‌ریزد. این آفت در برگ‌ها نیز زخم و سوراخ ایجاد می‌کند و زمینه را برای ورود عوامل بیماری‌زا مانند باکتری، ویروس و قارچ به بوته‌های خیار فراهم می‌کند. مگس آفت برگ خیار است و حشرات ماده آن در سطح زیرین برگ تخم‌ریزی می‌کنند. لارهای مینوز هنگامی که از تخم خارج می‌شوند شفاف و بی‌رنگ هستند و پا ندارند.

برای مقابله و مبارزه با مگس مینوز راه‌های گوناگونی وجود دارند که شامل حذف علف‌های هرز، نصب کارت‌های چسبنده زرد، نصب توری ضد حشره در گلخانه، عدم استفاده از یک سم به مدت طولانی و سمپاشی خیار با سموم آزادیراختین و آبامکتین هستند.

از دیگر آفات خیار کنه تارتن یا کنه تار عنکبوتی (Tetranychus urticae) است که ابتدا بر روی علف‌های هرز اطراف مزرعه یا گلخانه مستقر می‌شود و آنها را آلوده می‌کند. این آفت به کنه قرمز خیار نیز معروف است و خطرناک‌ترین نوع کنه به شمار می‌رود. سپس به بوته‌های خیار منتقل می‌شود و به سطح زیرین برگ حمله می‌کند. کنه اندام مکنده خود را درون برگ فرو می‌کند و باعث آسیب پارانشیم نردبانی، بافت اسفنجی مزوفیل و کلروپلاست‌ها می‌شود.

کاهش میزان کلروفیل برگ و کاهش توانایی گیاه برای فتوسنتز از مهمترین علائم خسارت کنه تارتن به شمار می‌روند. در اثر تغذیه این آفت روی برگ‌ها لکه‌های خاکستری مایل به زرد به‌صورت نقطه‌نقطه به وجود می‌آیند. پس از آن برگ‌ها به‌تدریج بی‌رنگ و خشک می‌شوند و در نهایت می‌ریزند. این کنه سطح زیرین برگ‌ها را با تار می‌پوشاند و باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول می‌شود.

امکان مقابله و مبارزه با کنه تارتن از طریق کاشت ارقام مقاوم، شستشو و ضدعفونی کردن گلخانه، مقابله دما، کاهش مصرف کودهای ازته، از بین بردن بقایای گیاهی آلوده، استفاده از صابون‌های آفت‌کش و مبارزه شیمیایی با سموم آبامکتین، نیسورون، ابرون، پروپارژیت، امایت و دانتیل وجود دارد.

از آفات دیگری که به درخت خیار آسیب وارد می‌کند کرم برگ‌خوار است که با نام لهه شناخته میشوند و همانطور که از نام آن مشخص است به برگ‌های خیار حمله می‌کند و از آنها تغذیه می‌نماید. این کرم‌ها به رنگ سبز دیده می‌شوند و اغلب به برگ‌های تازه تشکیل شده حمله می‌کنند. این کرم همرنگ با برگ‌های خیار است؛ بنابراین قدرت مخفی شدن بالایی دارد و می‌تواند خسارات قابل توجهی به مزارع و گلخانه‌ها وارد کند. علائم خسارت لارو کرم برگ‌خوار دندانه‌دندانه شدن برگ و خالی شدن وسط برگ‌ها به طور تدریجی هستند. این آفت هنگام شب از مخفیگاه خود خارج می‌شود و روی برگ‌ها رشته‌های نخ مانند سفید به وجود می‌آورد.

از جمله روش‌هایی که می‌توانید به مقابله و مبارزه با آفت کرم‌ برگ‌خوار بپردازید شامل استفاده از دشمنان طبیعی مانند انگل‌ها و حشرات شکارچی، استفاده از تله فرمونی، شخم عمیق پس از برداشت محصول، کشت به‌موقع محصول، استفاده از ترکیب یخ آب زمستانه، وجین علف‌های هرز و مبارزه شیمیایی با سم تیودیکارب، سایپرمترین، پروفنفوس، آوانت اکسترا و غیره هستند.

برخی از آفات خسارات بیشتر و جدی تری به گیاه وارد می کنند که عبارتند از:

یکی از مضرترین و اصلی‌ترین آفات خیار شته جالیز است (Aphis gossypii) که خسارات زیادی به گلخانه‌ها به‌خصوص در مناطق جنوبی وارد می‌کند. شته‌ها به طور دسته‌جمعی به بوته‌های خیار حمله می‌کنند و ابتدا در زیر برگ مستقر می‌شوند. بعد از ایجاد کلونی در زیر برگ به دیگر قسمت‌های گیاه نیز حمله می‌کنند. این آفت خسارات خود را به طور مستقیم و غیرمستقیم به بوته‌های خیار وارد می‌کند که کاهش رشد گیاه در اثر کمبود مواد غذایی و تشنگی از خسارات مستقیم است و تولید عسلک، کوتولگی گیاه و انتقال بیماری‌های ویروسی را می‌توان به خسارات غیرمستقیم آن نسبت داد. شته با مکیدن شیره گیاهی در قسمت‌های مختلف گیاه به تولید عسلک می‌پردازد و به عوامل بیماری‌زا اجازه می‌دهد تا گیاه را آلوده کنند. در صورت جمعیت بالای شته‌ها برگ‌های خیار خیس می‌شوند و محصول بسیار کاهش خواهد یافت.

از جمله روش‌هایی که برای پیشگیری و مقابله این آفت پیشنهاد می‌شود شامل کاهش مصرف کودهای ازته، از بین بردن علف‌های هرز میزبان، تنظیم دما و رطوبت گلخانه، استفاده از کارت‌های چسبناک زرد، استفاده از حشره‌کش، استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، مگس‌های سیرفیده، بالتوری و زنبورهای پارازیتوئید و مبارزه شیمیایی با سموم پی متروزین و دی کلروس، دیمتوات، افوریا و استینگر هستند.

تریپسها (Thrips tabaci , Frankliniella occidentalis) آفت دیگری هستند که خسارات زیادی به بوته‌های خیار وارد می‌کند. آنها حشراتی بسیار کوچک و باریک هستند و در بال‌های خود ریشک دارند. این حشره در ابتدای حمله خرطوم خود را درون برگ خیار وارد می‌کند و با تغذیه از شیره گیاهی اولین خسارت را به بار می‌آورد. روش تشخیص آفت ایجاد نقاط سفید رنگ مایل به زرد در محل تغذیه است که باعث پیچیدگی، پژمردگی، تغییر رنگ و ضعف برگ‌های خیار می‌شوند. در خسارات شدید تریپس رشد محصول به طور کامل متوقف می‌شود و بوته از بین خواهد رفت. این آفت بیشتر در مناطق گرم و خشک فعالیت می‌کند و توانایی انتقال ویروس پژمردگی نقطه‌ای گوجه‌فرنگی را به گیاهان دارد.

حذف علف‌های هرز، استفاده از کارت‌های چسبناک زرد، شخم عمیق، استفاده از حشرات طبیعی مانند کفشدوزک، بالتوری، کنه‌های شکارگر و مبارزه شیمیایی با سموم مالاتیون، استینگر، دی کلروس و مونتو از روش‌های پیشگیری و مقابله آفت تریپس خیار هستند.

از آفات گیاه خیار که خسارات سنگین اقتصادی از خود به جای می‌گذارد مگس جالیز (Dacus ciliatus) است. این حشره به رنگ قهوه‌ای دیده می‌شود و دارای بال‌های شفاف و بدون لکه است. تخم‌های مگس جالیز سفید رنگ هستند و شبیه به دانه برنج دیده می‌شوند. لاروهای جالیز نیز حدود یک میلی‌متر طول دارند که به‌مرور زمان طول آنها به ۱۱ میلی‌متر می‌رسد. مگس جالیز در عمق ۵ میلیمتری پوست میوه‌های جوان به طور دسته‌جمعی تخم‌گذاری می‌کنند.

لارو‌های جالیز از گوشت میوه تغذیه می‌کنند و در عرض ۶ روز رشد خواهند کرد. پس از آن از میوه خارج می‌شوند و برای تبدیل به شفیره وارد خاک خواهند شد. تغذیه لارو از میوه‌های خیار باعث فساد آنها می‌شود و محصول غیر قابل استفاده خواهد شد و در نتیجه ضرر اقتصادی فراوانی به کشاورزان وارد می‌شود. متاسفانه برخی از کشاورزان به دلیل عدم آگاهی با سموم مختلف سعی در مهار این آفات دارند؛ اما به طور ناخواسته خسارات را بیشتر می‌کنند.

روش‌های مبارزه با مگس جالیز شامل جمع‌آوری روزانه محصولات آلوده، شخم زمین بلافاصله پس از برداشت محصول و مبارزه شیمیایی با سموم فسفره مانند دیمتوات است.

علاوه بر آفات برخی بیماری های رایج به گیاه خیار آسیب می رسانند که عبارتند از:

از بیماری‌های مخرب خیار بوته میری فوزاریومی (Fusarium spp.) است که عامل آن قارچ فوزاریوم معرفی می‌شود. آب و خاک آلوده از مهمترین عوامل انتقال قارچ فوزاریوم به بوته‌های خیار هستند و زمانی که خاک بسیار آلوده باشد جوانه نمی‌تواند از خاک خارج شود و گیاهی به وجود نمی‌آید. این قارچ به تمام بافت‌های گیاه حمله می‌کند و باعث پوسیدگی و تغییر رنگ در قسمت‌های زیرزمینی گیاه می‌شود.

از مهمترین علائم خسارت بوته میری فوزاریومی می‌توان به پوسیدگی دانه قبل از خروج از خاک، تغییر رنگ و پوسیدگی جوانه‌ها و ظاهر شدن علائم پوسیدگی در تمام بخش‌های گیاه اشاره کرد. دمای کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد، بالا بودن رطوبت خاک و بهداشت ضعیف گلخانه شرایط مطلوبی برای توسعه این بیماری هستند.

از مهم‌ترین اقداماتی که برای پیشگیری و درمان بیماری بوته میری فوزاریومی خیار پیشنهاد می‌شود شامل رعایت بهداشت گلخانه، استفاده از کودهای دامی پوسیده، از بین بردن علف‌های هرز و بقایای گیاهی، شخم عمیق خاک، مدیریت صحیح آبیاری، مقابله دما و رطوبت گلخانه، کاشت بذرهای سالم و مقاوم، کاهش مصرف کودهای ازته و ضدعفونی کردن خاک با نوردهی یا سموم شیمیایی هستند.

از بیماری‌های مهم گیاه خیار سفیدک پودری خیار (Erysiphe spp.) است که آن را با نام بیماری سفیدک سطحی و حقیقی نیز می‌شناسند. این بیماری خسارات زیادی را به محصولات وارد می‌کند و اولین علائم خود را قبل از باز شدن گل‌های بوته خیار به شکل لکه‌های سفید روی ساقه و برگ نشان می‌دهد. این بیماری بیشتر در مناطق خشک و معتدل رخ می‌دهد و باعث کاهش اندازه و تعداد میوه‌های خیار می‌شود و دوران برداشت را کوتاه می‌کند. علائم دیگر این بیماری شامل خشک و شکننده شدن برگ‌ها، رسیدن میوه‌ها پیش از موعد و بی‌مزه شدن و نرم شدن بافت میوه‌ها هستند.

مصرف بههینه کودهای نیتروژن‌دار، رعایت تعداد دفعات آبیاری، هرس اصولی گیاه، رعایت بهداشت گلخانه، کاشت ارقام مقاوم، کاهش رطوبت گلخانه و استفاده از قارچکش‌های موثر راه‌هایی برای مقابله و درمان بیماری سفیدک پودری خیار هستند.

بیماری سفیدک دروغی یا داخلی یا کرکی از بیماری‌های متداول گلخانه‌ای خیار به شمار می‌رود که ضرر زیادی به کشاورزان وارد می‌کند. طی این بیماری رشد بوته‌ها متوقف می‌شود و می‌تواند منجر به نابودی گیاه شود. عامل این بیماری قارچ Pseudoperonospora cubensis است که عواملی مانند باد، آب و ابزارهای زراعی باعث انتقال اسپورهای آن به گیاهان سالم می‌شوند. کمبود پتاسیم، دمای ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد، حرارت بالا و رطوبت بالا عواملی هستند که به فعالیت و گسترش این قارچ کمک می‌کنند.

در این بیماری برگ‌های گیاه بسیار آلوده می‌شوند و سطح فتوسنتز گیاه کاهش می‌یابد. در نتیجه کمیت و کیفیت محصولات بسیار پایین خواهد آمد و بزرگترین خسارات را به بار خواهد آورد. طی این بیماری لکه‌های ریز کلروتیک با حاشیه سفید و کرکی روی برگ‌های بالغ به وجود می‌آیند که زاویه‌دار هستند. با گسترش بیماری برگ‌ها نکروز و خشک می‌شوند و در نهایت می‌ریزند. همچنین اگر بیماری گسترش پیدا کند میوه‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند و خیارها بدشکل و بدمزه خواهند شد.

کاشت واریته‌های مقاوم، حذف علف‌های هرز، کاشت گیاهان با فاصله مناسب، کوددهی با ترکیبات حاوی فسفر، آبیاری در ساعات اولیه صبح، بهبود زهکشی خاک، هرس برگ‌های آلوده و استفاده از قارچ‌کش‌های حفاظتی و سیستمیک راه‌هایی برای مقابله و مبارزه با این بیماری هستند.

از دیگر بیماری‌های شایع در گلخانه‌های خیار کپک خاکستری است که عامل آن قارچ Botrytis cinerea شناخته می‌شود. این قارچ خاک‌های ضعیف که دارای کمبود مواد مغذی هستند را به راحتی آلوده می‌کند به‌خصوص اگر در مرحله کاشت خیار گلخانه‌ای باشید. شرایط مطلوب برای رشد قارچ عامل بیماری شامل آب و هوای گرم و مطلوب، فصل‌های بارانی، دمای ۱۸ تا ۲۵ عددی سانتیگراد و جابه‌جایی خاک و بقایای گیاهی هستند. این بیماری می‌تواند تمام بافت‌های گیاه را تحت تاثیر قرار دهد و اصلی‌ترین خسارات خود را به میوه‌ها وارد می‌کند. اولین علامت خسارت کپک خاکستری ایجاد لکه‌های قهوه‌ای حاوی هاگ‌های خاکستری روی برگ‌های پایینی و مسن گیاه است. در ادامه روند بیماری این لکه‌ها متحدالمرکز و بزرگتر می‌شوند و به رنگ خاکستری در می‌آیند. این آلودگی بر روی میوه‌های بالغ نیز تشکیل می‌شوند. در صورتی که جوانه‌های گلدهی بوته‌های خیار تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند در همان ابتدا خشک می‌شوند و دیگر میوه‌ای به وجود نخواهد آمد.

روش‌های مقابله و درمان بیماری کپک خاکستری خیار شامل بهبود تهویه هوا، استفاده از خاک‌های سبک، عدم آبیاری بالا و تغذیه منظم گیاه هستند.

آنتراکنوز از بیماری‌های رایجی است که نه تنها گلخانه‌ها بلکه مزارع خیار را درگیر می‌کند و عامل بروز آن قارچ Colletotrichum است. عواملی مانند آبیاری بالا، بارش باران، بذرها و بقایای گیاهان آلوده، حشرات ناقل و ادوات کشاورزی آلوده راه‌هایی برای ورود این قارچ به مزارع و گلخانه‌ها هستند. این قارچ به آب و هوای مرطوب و گرم حدود ۲۴ درجه سانتیگراد برای گسترش نیاز دارد.

این قارچ اندام‌های هوایی گیاه را آلوده می‌کند و در صورت از بین رفتن آنها روی ساقه زخم‌های قهوه‌ای و تیره تشکیل می‌دهد. این زخم‌ها باعث ترک ساقه و در نهایت مرگ گیاهچه می‌شوند. روی برگ‌های آلوده لکه‌های زرد و آب سوخته به وجود می‌آیند که در صورت گسترش بیماری برگ‌ها ترک می‌خورند. همچنین روی ساقه و دم‌برگ خیار لکه‌های بیضی زرد مایل به قهوه‌ای به وجود می‌آیند. تشکیل لکه‌های فرورفته گرد و سیاه روی میوه‌های آلوده از دیگر علائم خسارت این بیماری هستند که در صورت بالا بودن رطوبت این لکه‌ها به رنگ صورتی تبدیل می‌شوند.

آبیاری گیاه از سمت پایین، رعایت بهداشت مزرعه و ادوات کشاورزی، کاشت واریته‌های مقاوم و بذرهای سالم، رعایت تناوب کشت، بهبود جریان هوا در داخل گیاهان و مبارزه شیمیایی با سم بردوفیکس راه‌هایی برای مقابله و درمان بیماری آنتراکنوز به شمار می‌روند.

موزاییک خیار از متداول‌ترین بیماری‌های این گیاه شناخته می‌شود که بسیار مخرب است و طی سالیان طولانی در مزارع و گلخانه‌های ایران رخ می‌دهد. ویروس CMV به‌عنوان عامل این بیماری زمستان خود را روی علف‌های هرز یا میزبان‌های دیگر می‌گذراند و در اوایل بهار ظاهر می‌شود. حشرات و آفات مانند شته‌ها، بذرهای آلوده، ادوات کشاورزی آلوده و لباس آلوده از اصلی‌ترین عوامل انتقال این ویروس به گیاهان خیار هستند.

طی این بیماری روی برگ‌ها لکه‌های سبز روشن و تیره به وجود می‌آیند که دارای الگوهای موزاییکی هستند. چروکیدگی سطح برگ‌ها و خم شدن لبه برگ‌های جوان از علائم خسارت این بیماری هستند. همچنین شکل میوه‌ها غیرعادی می‌شود و مزه آن‌ها تلخ خواهد شد. ایجاد لکه‌های برجسته سفید روی پوست خیار و سفید شدن میوه‌ها به‌خاطر کاهش تولید کلروفیل از دیگر علائم خسارت بیماری موزاییک خیار هستند. اگر این بیماری گسترش پیدا کند در رشد گیاه اختلال به وجود می‌آید و بوته‌های خیار کوچک می‌مانند.

حذف علف‌های هرز، مقابله بهداشت مزرعه و گلخانه، کاشت ارقام مقاوم و بذرهای سالم، شخم بقایای گیاهی به طور عمیق، ایجاد تناوب زراعی به مدت ۲ سال، استفاده از مالچ معکوس‌کننده و استفاده از روغن چریش و حشره‌کش برای مقابله شته‌ها از راه‌هایی برای مقابله و درمان بیماری موزاییک خیار به شمار می‌روند.

از دیگر بیماری‌های قارچی خیار بیماری لکه موجی است که قارچ Alternaria cucumerina عامل بروز آن شناخته می‌شود. این قارچ روی علف‌های هرز و بقایای گیاهان قبلی زنده می‌ماند و آب و هوای مرطوب، بارش باران، وزش باد دمای ۱۶ تا ۲۱ درجه سانتیگراد و ادوات کشاورزی آلوده از عوامل انتقال آن هستند. این بیماری برگ‌های قدیمی و پایینی گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و روی آنها لکه‌های گرد ریز به رنگ قهوه‌ای و زرد تشکیل می‌دهد. با گسترش بیماری تعداد لکه‌ها بیشتر خواهد شد و به‌صورت پراکنده روی برگ‌ها ظاهر ‌می-شوند. برگ‌های آلوده به‌تدریج دچار پیچ‌خوردگی می‌شوند و می‌میرند. پس از آن که تعداد زیادی از برگ‌ها آلوده شدند قارچ به میوه‌ها حمله می‌کند و روی آنها آثار آفتاب‌سوختگی به وجود می‌آورد. بافت داخلی میوه‌های آلوده از بین می‌رود و در صورت رطوبت بالا لایه پودری تیره‌ای روی میوه‌های آلوده به وجود می‌آید.

کاشت واریته‌های غیرحساس، استفاده از بذرهای سالم، حذف علف‌های هرز، ایجاد تناوب زراعی به مدت ۲ سال، ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت، شخم عمیق زمین پس از برداشت و مدیریت آبیاری راه‌هایی برای مقابله و درمان این بیماری هستند.

از بیماری‌های بسیار رایج در گلخانه‌های خیار بیماری اسکلروتینیا است که قارچ Scleritinia عامل بروز آن محسوب می‌شود. رطوبت و بارش باران امکان ورود قارچ به گلخانه را فراهم می‌کند و هوای خنک و معتدل باعث انتشار آن می‌شوند. ساقه مهمترین قسمت بوته خیار است که مورد حمله این بیماری قرار می‌گیرد و بافت داخلی و مغز آن را پوسیده می‌کند. در این بیماری آوندهای چوبی ساقه حفظ می‌شوند و تنها دلیلی است که باعث می‌شود خیار مدت طولانی بتواند سر پا بماند. برای تشخیص این بیماری روی ساقه لایه سفید پنبه‌ای شکل تشکیل می‌شود و در صورت عدم مقابله آن روی برگ و میوه‌ها نیز کرک‌های سفید رنگ تشکیل می‌شود و پوسیده و پژمرده خواهند شد.

کاشت واریته‌های مقاوم، مقابله میزان رطوبت، استفاده از کمپوست جدید برای کشت و مبارزه شیمیایی با قارچ‌کش‌های مانکوزب و کاربندازیم راه‌های موثری برای مقابله و درمان بیماری اسکلروتینیایی خیار هستند.

دلایل مختلفی مانند رطوبت بالا، عدم رعایت بهداشت، استفاده نادرست از سموم و... باعث حمله آفات و عوامل بیماری‌زا به خیار می‌شوند. برای تشخیص آفات خیار در سریع‌ترین زمان ممکن از مشاورین متخصص در سایت باغبون کمک بگیرید تا با ارائه راهکارهای مناسب از خسارات سنگین به محصولات جلوگیری شود. از طریق راه‌های ارتباطی در اپ و سایت باغبون می‌توانید با کارشناسان مجموعه تماس بگیرید و سوالات و مشکلات خود را مطرح کنید تا در اولین سوالات به ارائه راه‌حل مناسب پرداخته شود.

شته خیار، تریپس خیار، مگس جالیز.

کاهش مصرف کودهای ازته، از بین بردن علف‌های هرز میزبان، تنظیم دما و رطوبت گلخانه، استفاده از کارت‌های چسبناک زرد، استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، مگس‌های سیرفیده، بالتوری و زنبورهای پارازیتوئید و مبارزه شیمیایی با سموم پی متروزین و دی کلروس.

پوسیدگی دانه قبل از خروج از خاک، تغییر رنگ و پوسیدگی جوانه‌ها و ظاهر شدن علائم پوسیدگی در تمام بخش‌های گیاه.

آبیاری گیاه از سمت پایین، رعایت بهداشت مزرعه و ادوات کشاورزی، کاشت واریته‌های مقاوم و بذرهای سالم، رعایت تناوب کشت، بهبود جریان هوا در داخل گیاهان و مبارزه شیمیایی با سم بردوفیکس.