بیماری‌ها و آفات فندق + راه‌های کنترل و درمان

فندق یکی از محبوب‌ترین میوه‌ها شناخته می‌شود که کاشت درختان آن در ایران چندان شایع نیست. با این حال باغدارانی که به کشت و پرورش درختان فندق می‌پردازند باید آفات و بیماری‌های این درخت را بشناسند و به‌موقع با آنها مقابله کنند. هر یک از آفات و بیماری‌ها به شکل‌های متفاوت خسارت خود را به درختان فندق وارد می‌کنند که با شناسایی آنها می‌توان به کنترل و درمان آنها پرداخت. در مقاله امروز همراه ما باشید تا با بیماری‌ها و آفات فندق و راه‌های کنترل و درمان آنها آشنا شوید.

برخی از آفات رایج فندوق که سبب آسیب به این گیاه می‌شوند عبارتند از:

از آفات مهمی که به درختان فندق حمله می‌کنند شپشک نرم‌تن را می‌توان نام برد که از شیره درخت تغذیه می‌کند و به دنبال آن درختان ضعیف می‌شوند. این حشره بر روی برگ، میوه، تنه و سرشاخه‌های درخت فندق عسلک تولید می‌کند. با ایجاد عسلک بر روی قسمت‌های ذکر شده یک توده گرد و غبار روی آنها به وجود می‌آید که باعث کاهش روند فتوسنتز درخت است.

روش تشخیص آفت شپشک نرم‌تن وجود تیرگی‌های حلقوی شکل بر روی تنه و برگ درختان است که در انتهای شکوفه درخت قابل مشاهده هستند. در واقع قبل از این که درختان به مرحله خزان برسند دچار زردی و خشکی شده و باعث می‌شوند بار درخت زودتر از موعد ریزش پیدا کند.

برای درمان و مقابله با آفت شپشک نرم‌تن از روغن ولک ۴ درصد در فصل زمستان استفاده کنید. سمپاشی باید پیش از تلقیح درختان فندق و به‌صورت اصولی صورت بگیرد و علاوه بر آن قسمت‌های آلوده درخت را از محل کشت دور کنید و آنها را بسوزانید.

شته از رایج‌ترین آفات محصولات زراعی و باغی شناخته می‌شود که درختان فندق را نیز درگیر می‌کند و خسارات قابل توجهی به آنها وارد می‌نماید. شته‌ها معمولاً به طور دسته‌جمعی به درختان فندق حمله می‌کنند و در اطراف برگ درخت مستقر می‌شوند. از زمانی که برگ‌ها و میوه‌ها در ابتدای رشد قرار می‌گیرند شته‌ها روی آنها عسلک به جای می‌گذارند و موجب آسیب به آنها می‌شوند.

علت خسارت بالای شته فندق ایجاد عسلک بر روی قسمت‌های مختلف درخت است که زمینه را برای ایجاد بسیاری از بیماری‌های قارچی و باکتریایی فراهم می‌کند. همچنین حشراتی مانند مورچه، زنبور و مگس از طریق این عسلک‌ها بیماری‌ را به قسمت‌های مختلف درخت انتقال می‌دهند و سرعت ابتلای درخت فندق به بیماری‌های گوناگون را افزایش می‌دهند.

در اولین مرحله از مبارزه و پیشگیری آفت شته فندق شاخ و برگ آلوده را از محیط دور کنید و آنها را بسوزانید. همچنین با استفاده از سموم موثر به دفع شته‌ها بپردازید.

از دیگر آفات درخت فندق کنه تار عنکبوتی را می‌توان نام برد. این آفت با تغذیه از میوه‌های فندق باعث آلودگی‌های شدید و از بین رفتن درختان می‌شود. کنه تار عنکبوتی کلونی‌های خود را در قسمت تحتانی برگ‌ها به وجود می‌آورد که به رنگ زرد و نقره‌ای دیده می‌شود و ممکن است کل برگ را بپوشاند. این کنه‌ها که آفت برگ فندق نیز محسوب می‌شوند در اواخر فصل رشد حمله می‌کنند و جمعیت آنها به حدی می‌رسد که باعث برگ‌زدایی درختان فندق می‌شوند.

افزایش دما تاثیر بالایی در رشد و تکثیر جمعیت کنه‌های تار عنکبوتی دارد و باید در اولین فرصت نسبت به کنترل آنها اقدام کنید. این کنه بر روی برگ‌ها نکروز ایجاد می‌کند که با گرم شدن هوا به رنگ قهوه‌ای تبدیل می‌شوند و با شروع فصل تابستان ریزش پیدا می‌کنند.

برای مبارزه با این آفت از راهکارهایی مانند تغذیه و آبیاری مناسب درختان، حذف برگ‌های آلوده و سوزاندن آنها، آبپاشی درختان آلوده و استفاده از دشمنان طبیعی مانند شکارگرها استفاده کنید. زمانی که کنترل کنه تار عنکبوتی با روش‌های زراعی و مکانیکی دشوار است باید با استفاده از صابون‌های ضد کنه و سموم کنه‌کش آنها را سمپاشی کنید.

سیدیا نوعی حشره است که به طور دسته‌جمعی به درختان و درختچه‌ها مانند فندق حمله می‌کنند؛ به‌خصوص زمانی که درختان در فصل رشد قرار دارند. این آفت به مغز میوه‌های فندق حمله می‌کند و منجر به نابودی محصولات می‌شود. این حشره زمستان خود را در شیارهای تنه و ساقه فندق به طور لارو سپری می‌کند و با شروع فصل رشد در کنار جوانه‌های میوه شروع به تخم‌گذاری می‌نماید.

کاشت ارقام مقاوم به آفت، از بین بردن علف‌های هرز و استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی در کنترل و مقابله با این آفت موثر هستند.

برخی از آفات خسارات بیشتری به فندوق وارد می کنند که عبارتند از:

یکی از خطرناک‌ترین آفات فندق کرم برگ‌خوار است که با حمله به برگ‌های فندق خسارات زیادی را متوجه کشاورزان می‌نماید. لارو کرم برگ‌خوار بیشترین خسارت را به درختان فندق وارد می‌کند تا جایی که می‌تواند این گیاه را به طور کامل از بین ببرد. لارو این حشره در امتداد بدن خود به رنگ سبز دیده می‌شود و کرم‌های برگ‌خوار پروانه‌هایی با بال‌های خاکستری و قهوه‌ای هستند که در طول شب فعالیت می‌کنند. دندانه‌دندانه شدن برگ‌های فندق اولین نشانه لارو برگ‌خوار است و در ادامه میان برگ‌ها را به طور کامل خالی می‌کند. زمانی که با چنین نشانه‌ای مواجه شدید کل گیاه را بررسی کنید و اقدامات لازم جهت کنترل و درمان آن را آغاز نمایید.

یکی از راه‌های مقابله با کرم برگ‌خوار فندق استفاده از سموم شیمیایی هنگام مشاهده تخم و لارو است. دشمنان طبیعی مانند حشرات شکارچی، تله‌های فرمونی، کشت به‌موقع نهال فندق، شخم عمقی زمین پس از برداشت محصول، جمع‌آوری و معدوم کردن لاروهای کرم برگ‌خوار به روش دستی از راهکارهای دیگر برای مبارزه با این آفت هستند.

دومین آفت خطرناک و مهم فندق کنه جوانه خوار است که منجر به بروز بیماری‌های باکتریایی می‌شود و به درختان فندق خسارات زیادی وارد می‌کند. این کنه قطعات دهانی خود را در جوانه‌های تازه تشکیل شده فندق فرو می‌کند و با تغذیه از آنها موجب تورم و بدشکلی آنها هنگام رشد می‌شود. توجه داشته باشید که کنه‌ها در زمان گلدهی درختان حمله نکنند؛ زیرا حجم بار را به میزان بسیار پایینی کاهش می‌دهند و سبب خشک شدن جوانه‌های گل می‌شوند.

پیش از بیدار شدن درختان از خواب زمستانه از پودر گوگرد برای پیشگیری از حمله کنه جوانه خوار به درختان فندق استفاده کنید. حتماً شاخه‌ها و برگ‌های آلوده را از محل کشت خارج کنید و آنها را بسوزانید تا توسط باد، آب و حشرات به سایر درخت‌ها منتقل نشوند. استفاده از کنه‌کش های رایج مانند نیسورون، نئورون و پروپارژیت میتواند بعنوان کنترل شیمایی مورد استفاده قرار گیرد.

برخی از بیماری های فندوق عبارتند از:

از بیماری‌های قارچی فندق که نسبت به بسیاری از بیماری‌های دیگر خسارت کمتری به درختان فندق وارد می‌کند بیماری سفیدک پودری فندق است. این قارچ باعث ریختن برگ‌های فندق می‌شود و در ابتدای شیوع بیماری لکه‌های کروی شکل سفید مایل به زرد بر روی برگ‌ها ایجاد می‌کند. این لکه‌ها با گذشت زمان به رنگ سیاه تغییر می‌کنند و در نهایت برگ‌ها ریزش خواهند کرد. زمانی که اولین علائم قارچ روی برگ‌ها را مشاهده کردید باید از سموم گوگردی یا دیگر سموم مانند کالکسین و سیدلی تاپ استفاده کنید.

همچنین راه‌های پیشگیری و کنترل بیماری سفیدک پودری شامل کاهش حجم درخت و افزایش تهویه، جمع‌آوری قسمت‌های آلوده از سطح خاک و شخم زدن عمقی خاک اطراف درختان هستند.

از دیگر بیماری‌های درخت فندق باکتریوز (Xanthomonax corylina) است که از بیماری‌های نسبتاً جدید شناخته می‌شود و برای اولین بار روی قلمه فندق و میوه‌های نکروزه دیده شده است. این بیماری باعث حمله به ساقه اصلی نهال فندق در خرداد و تیر ماه می‌شود و بر روی آنها شانکرهای سطحی به وجود می‌آیند. عامل این بیماری نوعی باکتری است که در پوست نهال شکاف‌های سطحی و طولی ایجاد می‌کند.

در صورتی که باکتری تکثیر کند بیماری تشدید می‌شود و قسمتی از نهال و حتی کل آن خشک خواهد شد. بروز شانکرهای پیشرفته باعث شکستگی ساقه در نهال‌های یک ساله و خشک شدن شاخه‌ها در درختان بالغ می‌شود. در صورت مشاهده علائم این بیماری تمام قسمت‌های آلوده را بلافاصله از بین ببرید.

حذف پاجوش‌های حامل علائم آلودگی باکتریوز، حذف مکانیکی جوانه‌های چوب، شانکرها و خشکیدگی‌ها و خوابانیدن دیرهنگام پاجوش‌های زیر خاک راه‌هایی برای درمان این بیماری هستند.

بیماری لکه برگی یا لکه قهوه‌ای فندق از انواع بیماری‌های قارچی این درخت به شمار می‌رود که باعث آلودگی برگ‌ها می‌شود. قارچ Mamianieff cory Ri عامل بیماری لکه برگی فندق در آب و هوای مرطوب به‌خصوص مه‌آلود مانند شمال کشور درختان فندق را آلوده می‌کند. این قارچ در رطوبت نسبی ۷۰ تا ۹۰ درصد و درجه حرارت ۱۵ تا ۲۲ درجه سانتیگراد به خوبی فعالیت می‌کند.

این بیماری به طور ناگهانی باعث ریزش برگ فندق می‌شود و میزان خسارت ناشی از این بیماری تا 30درصد محصول از نظر کمی و کیفی برآورد می شود. طی این بیماری لکه‌های قهوه‌ای مدور یا منظم در هر دو سمت برگ‌های فندق به وجود می‌آیند که با گذشت زمان لکه‌ها بزرگتر می‌شوند و اطراف آنها را هاله‌ای رنگ‌پریده تشکیل می‌دهد. در ادامه روند بیماری برگ‌ها زرد شده و قبل از خزان می‌ریزند و این بیماری در درختان مسن‌تر و درختانی که در سایه هستند بیشتر رخ می‌دهد.

راه‌های کنترل و درمان بیماری لکه قهوه‌ای فندق استفاده از ارقام مقاوم به بیماری، کاهش رطوبت از طریق افزایش تهویه میان درخت‌ها، هرس و از بین بردن بخش‌های آلوده و استفاده از سموم موثر مانند بردوفیکس هستند.

از بیماری‌هایی که در رطوبت بالا درختان فندق را درگیر می‌کند بیماری خزه تنه فندق است که علاوه بر تنه، شاخه درختان فندق را نیز در بر می‌گیرد. دمای بالا و رطوبت بالا مهمترین عوامل برای رشد خزه‌ها در قسمت‌های مختلف درخت فندق هستند. خزه¬ها نمی‌توانند تهدید خطرناکی برای درختان فندق به شمار روند به جز زمانی که پوشش متراکمی بر روی تنه به وجود آورند و در این حالت موجب خسارت می‌شوند. نشانه‌ خسارت این بیماری تشکیل پوشش سبز رنگ روی شاخه و تنه درخت فندق است که به راحتی می‌توانید آن را تشخیص دهید.

برای مقابله با این بیماری خزه‌ها را به طور مکانیکی از روی شاخه‌ها و تنه‌ها بتراشید و سپس درخت را با قارچ‌کش‌های مسی مانند اکسی کلرور مس غلیظ ضدعفونی کنید.

گلسنگ به ترکیب جلبک خزه سبز و بافت قارچی گفته می‌شود که می‌تواند درختان مختلفی مانند فندق را درگیر کند. گلسنگ‌ها با شرایط سخت سازگار هستند و می‌توانند در صورت کمبود غذا به راحتی رشد کنند. گلسنگ فندق مانند خزه خطر جدی برای درختان فندق محسوب نمی‌شود و اگر تمام سطح درخت را بپوشاند می‌تواند باعث آسیب شود. گلسنگ‌ها در مناطق گرمسیر و با رطوبت بالا رشد می‌کنند و روی شاخه‌ها و تنه درخت فندق ظاهر می‌شوند. بافت قارچی گلسنگ روی شاخه و تنه درخت به شکل خاکستری و زرد رنگ دیده می‌شود.

برای از بین بردن گلسنگ‌ها از روی درخت ابتدا آنها را خیس کنید و سپس با یک برس زبر و سیمی آنها را بتراشید. سپس با استفاده از قارچ‌کش‌های مسی مانند اکسی کلرور مسی غلیظ درختان را ضدعفونی نمایید.

از دیگر بیماری‌های درخت فندق بیماری برگ سوختگی است که طی آن رگه‌های زرد رنگ بر روی برگ‌های درخت دیده می‌شوند. زمانی که بیماری شدت بگیرد این رگه‌ها به همه برگ‌های درخت سرایت می‌کنند و علائم شبیه به آفتاب‌سوختگی از خود نشان می‌دهند. عدم توجه به این بیماری باعث ریزش تمام برگ‌های درخت می‌شود.

شدت شیوع بیماری برگ سوختگی فندق بسیار بالا است و پس از مشاهده اولین علائم بیماری باید به کنترل و مبارزه با آن بپردازید. دلایلی مانند آبیاری بیش از حد ،استفاده بیش از حد از یک کود، تنش خشکی، رشد ضعیف ریشه و آسیب در تنه یا شاخه‌های درخت باعث به وجود آمدن این بیماری می‌شوند.

روشی برای درمان بیماری برگ سوختگی فندق وجود ندارد و تنها بهتر است به پیشگیری از آن اقدام کنید. آبیاری زمستانه، آبیاری عمیق در طول فصول رشد و به طور کلی مدیریت صحیح آب باعث بهبود این بیماری در درختان فندق می‌شود.

ظاهر شدن لکه‌های سفید مایل به خاکستری روی برگ‌های جوانه درخت فندق نشان از ابتلای این گیاه به بیماری کپک پودری است. این بیماری در تمام برگ‌ها شیوع پیدا می‌کند و ممکن است خشک شدن و ریزش زود هنگام برگ‌ها را به دنبال داشته باشد. عامل ایجاد این بیماری نوعی قارچ است که اسپورهای آن در صورت تماس با برگ و ساقه درخت موجب ایجاد بیماری می‌شوند. این قارچ در رطوبت زیر ۵۰ درجه و دمای ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتیگراد رشد می‌کند و کپک‌ها توسط اسپورها در قسمت‌های مختلف درخت پخش می‌شوند. از نشانه‌های بیماری کپک پودری فندق می‌توان به چروکیده شدن بافت مورد حمله اشاره کرد که ممکن است به میوه‌ها نیز حمله کند و باعث ترک و پوسیدگی آنها شود.

استفاده از روغن چریش، بی کربنات سدیم، بی‌کربنات پتاسیم، گوگرد، سرکه سیب، هیدروژن پروکساید و قارچ‌کش‌ها در کنترل و درمان این بیماری موثر هستند.

مهمترین بیماری‌ها و آفات فندق در مقاله امروز معرفی شدند و از طریق راه‌های ارائه شده می‌توانید به کنترل و درمان آنها اقدام کنید. باغداران و کشاورزان عزیز از طریق اپ و سایت باغبون می‌توانند به تشخیص آفات فندق و سایر محصولات باغی و زراعی پی ببرند و راهکارهای مناسب مقابله با آنها را بشناسند. در صورت نیاز به ادوات و محصولات کشاورزی از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت با کارشناسان تماس بگیرید.

راه‌های پیشگیری و کنترل بیماری سفیدک پودری شامل کاهش حجم درخت و افزایش تهویه، جمع‌آوری قسمت‌های آلوده از سطح خاک و شخم زدن عمقی خاک اطراف درختان هستند.