بیماری‌ها و آفات ذرت + راه‌های کنترل و درمان

ذرت یکی از مواد غذایی پرکاربرد است که در مناطق مختلفی از ایران به کشت آن پرداخته می‌شود. آفات و عوامل بیماری‌زا به اندام‌های مختلف ذرت خسارت وارد می‌کنند و باعث کاهش کیفیت و کمیت آن می‌شوند. کشاورزان باید با نوع آفات و بیماری‌ها و نحوه کنترل و درمان آنها آشنا شوند. از این رو در مقاله امروز قصد داریم آفات و بیماری‌های ذرت را همراه با نحوه مقابله با آنها به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم.

برخی از رایج ترین آفات ذرت که سبب آسیب این گیاه می شوند عبارتند از:

از آفات شایعی که به مزارع ذرت حمله می‌کند کرم ریشک بلال است. شب پره خوشه خوار ذرت، کرم خوشه‌خوار ذرت، کرم بلال ذرت یا کرم هلیوتیس با نام علمی Helicoverpa zea که معمولاً به عنوان کرم گوش ذرت یا کرم ریشک بلال نیز شناخته می‌شود. این حشره در مراحل لارو از گل‌آذین نر و دانه‌های آن تغذیه می‌کند و حشره بالغ نیز با تغذیه از برگ‌ها سوراخ‌های کوچکی روی آنها به وجود می‌آورند. این حشره علاوه بر ذرت به گیاهان دیگر مانند پنبه و گوجه‌فرنگی حمله کرده و به دانه‌های بلال نیز آسیب وارد می‌کند. بهترین زمان برای مبارزه با این آفت هنگامی است که لاروها تازه از تخم بیرون آمده‌اند و هنوز به بلال نفوذ نکرده‌اند. این آفت بیشترین خسارت خود را به ذرت‌های شیرین وارد می‌کند و باعث کاهش بازار پسندی آنها می‌شود.

از سموم موثر برای مبارزه با این آفت می‌توان به سایپرمترین، آوانت، آوانت اکسترا، پروفنفوس، دسیس و تیودیکارب اشاره کرد. استفاده از زنبورهای پارازیتوئید، شخم عمیق زمین، رعایت بهداشت مزرعه و یخ آب زمستانه راه‌های دیگری برای کنترل و مقابله با این آفت هستند.

از آفات مهم ذرت پروانه ساقه خوار ذرت یا سزامیا را می‌توان نام برد که لاروهای آن می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری را به بار آورند. لاروهای ساقه خوار پس از تفریخ تخم‌ها به برگ‌ها حمله می‌کنند و وارد ساقه ذرت می‌شوند. زمانی که لاروها وارد ساقه ذرت می‌شوند کنترل آنها بسیار دشوار است و بر کاهش عملکرد کیفی و کمی ذرت‌ها تاثیر می‌گذارند. محل اتصال بلال به ساقه راه ورود لاروهای ساقه خوار به این گیاه است. البته، جالب است بدانید که این آفت به چوب بلال نیز حمله می‌کند و با خورده شدن بافت‌های گیاهی داخل ذرت توسط لاروهای ساقه‌ خوار درون ذرت‌ها شکننده و توخالی خواهد شد و نسبت به وزش باد بسیار حساس شده و به راحتی می‌شکنند.

روش‌های موثر برای کنترل و مقابله با آفت پروانه ساقه‌ها شامل برداشت به‌موقع ذرت، شخم عمیق پس از برداشت محصول، حذف بقایا پس از برداشت محصول، از بین بردن علف‌های هرز در حاشیه مزرعه، استفاده از دشمنان طبیعی مانند زنبور هابروبراکون و زنبورهای تریکوگراما، یخ آب زمستانه و مبارزه شیمیایی با سموم لاروین، فن والریت، پارامونت و آوانت اکسترا هستند.

کنه‌ها از آفات بسیار شایعی هستند که نه تنها به مزارع ذرت بلکه به بسیاری از محصولات زراعی و باغی حمله می‌کنند. کنه گونه های متنوعی دارد که در این میان کنه دو نقطه‌ای از آفات مهم ذرت محسوب می‌شود. این کنه با تغذیه از شیره گیاهی ذرت باعث از بین بردن کلروفیل سطح برگ می‌شود و در نتیجه میزان سطح فتوسنتز کاهش می‌یابد و گیاه ضعیف خواهد شد. از جمله علائم خسارت کنه دو نقطه‌ای می‌توان به بروز لکه‌های رنگ‌پریده روی سطح برگ، ایجاد تار عنکبوت روی شاخ و برگ و حالت گردآلود شدن گیاه اشاره کرد.

استفاده از بذر سالم و مقاوم، رعایت بهداشت زراعی، مبارزه شیمیایی با سموم آبامکتین، آدیوس، پروپاژیت و نیسورون راهکارهای مناسبی برای کنترل و مبارزه با این آفت هستند.

تریپس از حشرات بسیار کوچکی است که در دو نوع بالدار و بدون بال وجود دارد و به مزارع ذرت حمله می‌کند. هنگامی که گیاه ذرت در مراحل ابتدایی رشد قرار دارد خسارات تریپس به اوج خود می‌رسند. این حشره از شیره گیاهی ذرت تغذیه می‌کند و روی سطح برگ‌ها لکه‌های سفید رنگ به وجود می‌آورد. از دیگر علائم خسارت تریپس می‌توان به کاهش میزان سطح فتوسنتز و رشد رویشی گیاه اشاره کرد.

برای کنترل تریپس باید بهداشت زراعی را رعایت کنید و برنامه غذایی اصولی برای گیاهان خود داشته باشید. عدم استفاده بیش از اندازه از کودهای نیتروژن¬دار و استفاده از سموم موثر مانند آکتامیا، کنفیدور، استینگر و افوریا در پیشگیری از حمله و کنترل این آفت موثر هستند.

از جمله آفات دیگری که درخت ذرت را تحت تاثیر قرار می‌دهد زنجرک است که در بسیاری از مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر فعالیت می‌کند. این حشره از سطح زیرین برگ‌های ذرت تغذیه می‌کند و باعث زرد شدن و پیچ‌خوردگی آنها می‌شود. زنجرک ذرت تاثیر زیادی در اختلال رشد گیاه دارد و میزان محصول را کاهش می‌دهد. این آفت ناقل بیماری ویروسی کوتولگی زبر ذرت است و علائم آن مشابه به تنش خشکی و کمبود مواد غذایی هستند.

راه‌های پیشگیری و کنترل زنجرک ذرت شامل استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، از بین بردن علف‌های هرز اطراف مزرعه، کاشت دیرهنگام به مدت ۲ الی ۳ هفته و ضدعفونی بذرها با سموم موثر هستند.

برخی از آفات خسارت زایی بیشتری دارند که عبارتند از:

از خطرناک‌ترین آفات درخت ذرت کرم طوقه بر است که آسیب‌های زیادی را متوجه کشاورزان می‌کند. این حشره در مناطق معتدل زندگی می‌کند و لاروهای آن در خاک مستقر هستند. هنگام شب لاروها به ریشه و طوقه ذرت حمله می‌کنند و از بافت گیاهی آن تغذیه می‌نمایند. تغذیه لارو‌ها باعث قطع آوندها می‌شوند که در نتیجه اختلال در تبادل مواد غذایی و آب بین ریشه و اندام‌های فوقانی گیاه ذرت ضعیف می‌شود. و گاهی گیاهچه ذرت بصورت کامل قطع میشود و میمیرد.

از بهترین روش‌ها برای کنترل آفت کرم طوقه بر می‌توان به وجین علف‌های هرز، شخم عمیق پس از برداشت محصول، از بین بردن بقایای گیاهی، استفاده از تله‌های فرمونی و استفاده از سموم موثر مانند لاروین، دیازینون و سایپرمترین هستند.

از آفات زیان‌آور که خسارات سنگینی را برای مزارع ذرت به دنبال دارد کرم برگ‌خوار است. کرم برگ‌خوار به‌عنوان آفت برگ ذرت شناخته می‌شود و می‌تواند آنها را به طور کامل از بین ببرد. زمانی که این کرم‌ها به‌صورت دسته‌جمعی و با جمعیت بالا به مزارع ذرت حمله می‌کنند خسارات زیادی را وارد خواهند کرد و باید در اولین فرصت به مقابله با آنها پرداخت. کرم‌های برگ‌خوار از برگ ذرت تغذیه می‌کنند و در نهایت برگ‌ها توری شکل می‌شوند. تغذیه جمعیت بالایی از لاروها باعث می‌شود که از برگ فقط رگبرگ اصلی به جا بماند و تمام بافت آن از بین برود.‌

به‌محض دیدن لاروها باید به کنترل و مبارزه با این آفت بپردازید و برای این کار باید از سموم فسفره به طور دوره‌ای استفاده کنید. سموم موثری که باعث از بین بردن این آفت می‌شوند شامل فوزالون، دیازینون، تیودیکارب، آوانت اکسترا و فوزالون هستند.

علاوه بر آفات برخی بیماری ها سبب آسیب گیاه می شوند که عبارتند از:

از مهمترین بیماری‌های باکتریایی ذرت پوسیدگی ساقه باکتریایی است که عامل آن باکتری Pectobacterium chrysanthemi pv. Zeae معرفی شده است. این باکتری در انواع گیاهان پوسیدگی‌های لزج و نرم ایجاد می‌کند و به بخش‌های مختلف ذرت شامل ساقه بلال‌ها و قاعده برگ‌ها هجوم می‌آورد. این بیماری با پوسیدگی به رنگ بنفش تا قهوه‌ای دیده می‌شود و معمولاً در قسمت‌های تحتانی ساقه اتفاق می‌افتد. پوسیدگی ساقه باکتریایی در رطوبت بالا بیشتر ظاهر می‌شود و باعث حساس شدن ساقه‌ها نسبت به وزش باد خواهد شد. آبیاری بارانی و شرایط غرقاب زمین باعث گسترش این بیماری می‌شوند و تا جایی پیش می‌رود که محصول از بین خواهد رفت.

استفاده از ارقام مقاوم، کاهش مصرف کودهای ازته، رعایت تراکم کشت مناسب، استفاده از آبیاری قطره‌ای، خودداری از آبیاری غرقابی و استفاده از سموم موثر مانند بردوفیکس، مخلوط بردو و اکسی کلرور مس راه‌های مناسب برای کنترل و مبارزه با آن بیماری به شمار می‌روند.

قارچ Ustilago maydis عامل بیماری قارچی سیاهک معمولی ذرت است که روی بخش‌های مختلف گیاه شامل برگ‌ها، گل‌ها، ریشک‌ها و بلال‌ها دیده می‌شود. این بیماری بیشترین علائم خود را روی گل‌ها و دانه‌های ذرت نشان می‌دهد که به شکل گال‌های کوچک متراکم، کشیده و لیفی شکل هستند. این گال‌ها در ابتدای تشکیل به شکل گرد و سفید رنگ هستند و با شیوع بیماری به رنگ سیاه در می‌آیند که نشان دهنده وجود جمعیت زیادی از اسپور قارچ است.

اگر گال‌ها بترکند اسپورها در هوا پخش می‌شوند و بیماری در مزرعه گسترش خواهد یافت. اسپور‌های قارچ در داخل خاک باعث بروز این بیماری می‌شوند و می‌توان خاک آلوده را به‌عنوان مهم‌ترین عامل بروز بیماری سیاهک معمولی دانست. آب و هوای خشک و دمای بالای ۲۵ درجه سانتیگراد شرایط مطلوبی برای گسترش بیماری سیاهک معمولی هستند.

راه‌های بسیار گوناگونی برای پیشگیری و کنترل بیماری سیاهک معمولی وجود دارد که شامل استفاده از بذر سالم و ارقام مقاوم، تغذیه مناسب گیاه، خودداری از ایجاد زخم در گیاه، کاهش مصرف کودهای نیتروژن¬دار، از بین بردن گال‌ها از روی گیاه و سوزاندن آنها، رعایت تناوب زراعی، مبارزه با آفات مکنده و مبارزه شیمیایی با سموم آلیادو، توپسین و کاربندازیم هستند.

از دیگر بیماری‌های قارچی گیاه ذرت سیاهک پنهان خوشه است که عامل آن قارچ Ustilago reiliana شناخته می‌شود. گال‌های ایجاد شده توسط این بیماری بسیار ناپایدار هستند و در زمان بسیار کم غشای گیاه را از بین می¬برند و خوشه‌های ذرت شبیه به توده‌های سیاه رنگ می‌شوند. این بیماری نسبت به سیاهک معمولی بسیار خطرناک‌تر بوده و باعث از بین رفتن خوشه به طور کامل می‌شود. در مراحل ابتدایی بیماری گال‌های سیاه رنگ بر روی گل‌ها ایجاد می‌شوند که دارای اسپور‌های قارچ هستند و خوشه آلوده به حالت رشته رشته‌های سیاه رنگ در می‌آید.

از جمله روش‌های پیشگیری و کنترل این بیماری شامل ایجاد تناوب زراعی، رعایت بهداشت مزرعه، استفاده از ارقام مقاوم و بذر سالم، تغذیه اصولی گیاه، عدم ایجاد زخم در گیاه، مبارزه با حشرات مکنده، کاهش مصرف کودهای ازته، حذف گال‌ها و سوزاندن آنها، ضدعفونی بذر با کاپتان یا ارتوساید با استفاده از سموم شیمیایی موثر مانند توپسین و آلیادو هستند.

پوسیدگی فوزاریومی نوع دیگری از بیماری‌های قارچی ذرت است که آوندهای ساقه را درگیر می‌کند. قارچ عامل بیماری به آوندها حمله می‌کند و با مسدود کردن آنها باعث پژمردگی و تغییر رنگ برگ‌ها به قهوه‌ای می‌شود. این بیماری می‌تواند مرگ گیاه ذرت را به دنبال داشته باشد و باید در اولین فرصت به مقابله با آن بپردازید. از سایر علائم خسارت این بیماری می‌توان به ایجاد ریسه‌های قارچ روی سطح ساقه و میوه اشاره کرد که به رنگ سفید یا صورتی هستند.

با مسدود شدن آوند ساقه انتقال مواد غذایی مختل می‌شود و با کاهش مقاومت گیاه بوته‌های ذرت به راحتی در برابر وزش باد می‌شکنند. قارچ عامل بیماری از طریق خاک و باد در سراسر مزرعه گسترش پیدا می‌کند و چرخه‌های ثانویه بیماری‌ شروع می‌شوند. این قارچ ممکن است به بلال‌ها نیز حمله کند و باعث کپک‌زدگی دانه‌های ذرت می‌شود.

راه‌های موثری که برای پیشگیری و کنترل این بیماری پیشنهاد می‌شوند شامل استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت آبیاری، کنترل رطوبت، ایجاد رعایت تناوب زراعی، کاهش مصرف کودهای نیتروژن‌دار و استفاده از سموم شیمیایی موثر مانند ایپردیون کاربندازیم و تیوفانات متل هستند.

بیماری دیگری که گیاهان ذرت را درگیر می‌کند سفیدک داخلی است که عامل بروز آن قارچ Sclerospora graminicola معرفی می‌شود. این قارچ در گیاهچه‌های تازه تشکیل شده لکه‌های برگی طولی شکل به وجود می‌آورد که به رنگ زرد تا خاکستری هستند. بر روی این لکه‌ها امکان مشاهده اسپورهای سفید رنگ قارچ وجود دارد. اگر بیماری شیوع پیدا کند این لکه‌ها بزرگتر می‌شوند و به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند. گیاهانی که به این بیماری آلوده می‌شوند با کاهش رشد مواجه خواهند شد و نسبت به ذرت‌های سالم کوتاه‌تر خواهند ماند. سفیدک داخلی باعث می‌شود ظاهر ذرت‌ها پرپشت‌تر به نظر برسد چرا که فاصله میان گره‌ها کمتر می‌شود و بوته‌ها کوتوله خواهند شد.

برای پیشگیری و کنترل بیماری سفیدک داخلی از ارقام مقاوم و گواهی شده استفاده کنید و بذرها را قبل از کاشت ضدعفونی نمایید. عدم کشت متراکم، کاهش رطوبت مزرعه، حذف علف‌های هرز، کاهش مصرف کودهای نیتروژن‌دار و استفاده از سموم موثر مانند متالاکسیل مانکوزب، کاریال استار، رانمن، اروگو و اینفینیتو از دیگر راهکارهای موثر برای مبارزه با این بیماری هستند.

از دیگر عوامل بیماری‌زا که باعث بروز بیماری پوسیدگی زغالی در گیاهان ذرت می‌شود قارچ Macrophomina phaseolina است. قسمت‌های بالای ریشه و طوقه ذرت محل حمله قارچ هستند و روی ریشه‌ها لکه‌های قهوه‌ای و سیاه رنگ ایجاد می‌شوند. این لکه‌ها به‌تدریج در ناحیه طوقه سبب پوسیدگی می‌شوند و نیمی از ساقه را درگیر می‌کنند. به خوشه رفتن ذرت‌های آلوده پیش از موعد و خشک شدن آنها از دیگر علائم خسارت بیماری پوسیدگی زغالی هستند. همچنین اسپورهای قارچ در زیر پوست خارجی ریشه و ساقه به‌صورت اندام‌های سیاه رنگی تشکیل می‌شوند که سخت و کوچک هستند. حساسیت گیاه به این بیماری در مراحل خوشه‌دهی و دانه‌بندی بسیار بالا است و با توجه به زمستان‌گذرانی این قارچ در خاک، گیاهان جوان حساسیت بیشتری در برابر این بیماری نشان خواهند داد.

کاهش رطوبت ریشه و طوقه، مدیریت آبیاری، ایجاد تناوب زراعی، استفاده از ارقام مقاوم، کاهش مصرف کودهای نیتروژن‌دار و مبارزه شیمیایی با ایپردیون کاربندازیم، آلیادو و متالاکسیل مانکوزب از راه‌های موثر برای پیشگیری و کنترل این بیماری به شمار می‌روند.

ذرت از محصولات گیاهی بسیار مهم در صنایع غذایی شناخته می‌شود و هنگام کشت آن باید به مراقبت از آن در برابر آفات و بیماری‌ها بپردازید. اپ و سایت باغبون آماده خدمت‌رسانی به کشاورزان و باغداران عزیز است و با ارائه روش تشخیص آفت ذرت و راهکارهای مناسب جهت کنترل و درمان آنها میزان خسارات احتمالی به مزارع ذرت را به حداقل می‌رساند. همچنین میتواند تمام سوالات خود در مورد کشاورزی و باغداری را در انجمن باغبون مطرح نمایید تا کارشناسان در اسرع وقت با شما تماس حاصل نمایند.